Girit’in Türk Hakimiyetinden Çıkışı

Stratejik bakımdan oldukça önemli bir konumda bulunan Girit adası, tarihte çeşitli milletlerin egemenliği altına girmiştir. Roma İmparatorluğu, Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılmasından sonra Bizans ve bir müddet de Arap egemenliğine giren Girit, daha sonra Bizans tarafından 100.000 gümüş karşılığında Venediklilere satılmıştır. Girit, Türklerin idaresine geçmeden önce Venediklilerin elinde bulunuyordu. Osmanlı Devleti'nin Girit'i fetih hareketleri 1645 yılında Sultan İbrahim döneminde başlamış, yaklaşık 25 yıl süren mücadeleler sonunda 1669'da tamamlanmıştır.

Girit, Osmanlı Devleti tarafından fethedildikten sonra büyük bir huzur ve güven dönemi içerisine girmiştir. Devletin çıkardığı özel kanunlar, vergi imtiyazlarıve idarî-sosyal hayattaki düzenlemeler sayesinde hoşgörülü ve adalete dayalı bir sistem getirilmiştir. Böylece 150 yıl kadar adadaki toplumlar dostluk ve kardeşlik içerisinde yaşamıştır.

Yunanistan'ın bağımsızlığını kazanmasına kadar adada herhangi ciddi bir olay olmamıştır. Ancak Yunanistan'ın bağımsızlığını kazanmasıyla beraber Girit'in bu devlete dahil edilmemesi ada Rumlarını isyana sevk etti. Bu tarihten sonra Rumlar her fırsatta isyan hareketine giriştiler. Osmanlı Devleti, Rumların isyanlarına Avrupa devletlerinin müdahalesini önlemek için sürekli tavizler vererek Rumlar lehine düzenlemelere girişti. Osmanlı Devleti her düzenleme yaptığında Rumlar bununla yetinmeyip sürekli yeni isteklerde bulunup isyan ettiler. Aslında bu durum Girit'i Yunanistan'a katmak için oynanan sistemli bir oyundu. Bu oyuna Avrupalı devletler de dahil olunca adanın Osmanlı hakimiyetinden çıkması kaçınılmaz oldu. Osmanlı Devleti Girit'e muhtariyet vermesine rağmen durum değişmedi. Avrupalı devletlerin Girit'te asayişi sağlamaları bahanesiyle başlattıkları işgal, Osmanlı askerlerinin adadan çıkarılmasıyla neticelendi. Rumlar adayı Yunanistan'a dahil etmek için uygun bir zaman kolladılar.

Son olarak Girit, Osmanlı Devleti'nin I. Balkan Savaşı'nı kaybetmesini müteakip 30 Mayıs 1913 tarihli Londra Antlaşması'yla sessiz sedasız bir şekilde Türk hakimiyetinden çıktı.

Emin ÜNSAL