Türklerin Rumeli’ye Gelişi

Pomaklar yazımızın sonunda Türk Bulgarların kim olduklarını sormuş, meselenin çok uzun bir yazı dizisi konusu olduğunu belirtmiştik. Yazımızda bu konu üzerinde duracaktık. Ancak Türkiye’nin en önemli gazetelerinden biri olan Zaman’da Etyen Mahçupyan tarafından kaleme alınan yazı sonrası Avrupa Hunları hakkında yazmaya karar verdik. Mahçupyan, Türklerin 300 yıl önce Rumeli topraklarına yerleştiğinden ve bu bölgenin yerlisi olmadığından bahsetmektedir(1). Kızmıyoruz kızamıyoruz, çünkü bizler biliyoruz ki cahile kızılmaz. Biz de sizleri bilgilendirmeye çalışırken Etyen Bey ve onun gibi tarih bilmeyenleri de kaynak araştırması yapmaya davet edeceğiz.

Motun (Mete) Kağan’ın M. Ö. 209 yılında tam teşkilatlı kurduğu Hun Devleti üç asra yakın Türkistan coğrafyasında konfederasyon şeklinde bir yönetim göstermiş, iklim değişikliklerinin de etkisi ile miladi ikinci asrın sonlarına doğru dağılma sürecine girmişti. İşte bu Türklerin bir kısmı 365’li yıllarda Alanları mağlup ederek, batıya yönelmişlerdi. 370’li yıllarda ise Balamir önderliğinde İtil Nehri’ni aşarak burada bulunan kavimlerin Avrupa’ya göç etmelerine neden olmuşlardı. 395 yılında ise Türkler yeniden harekete geçmiş ve iki koldan ilerlemişlerdir. Bir kısmı Balkanlar’dan Trakya’ya yönelirken, diğer bir kısmı ise Kafkaslar üzerinden Anadolu’ya gelmiştir(2). Türklerin bu kadar kısa sürede, hızlı bir şekilde düşmanları üzerine akınlar düzenlemesi Avrupalılar tarafından ‘yükseklerden esen kasırgalara’ benzetilmelerine sebep olmuştur(3). Buradan da anlaşılmaktadır ki Türkler 4. asırdan itibaren hem Rumeli hem de Anadolu topraklarında bulunmuşlardır. Her ne kadar Anadolu’da fazla kalamasalar da, 7. asırdan itibaren Rumeli’de kaldıklarını yazı dizimiz devam ederken rahatlıkla göreceksiniz.

Balamir’den sonra Hunların en dikkate değer Hakanı Uldız’dır. Bu dönemde Hunlar; Doğu ve Batı Roma ile mücadele içerisinde olmuşlardı. Hunlar, belli bir dönem Doğu Roma’ya karşı Batı Roma’yı desteklemiştir. Bu siyaset, daha sonraki dönemlerde Avrupa Hunları’nın hedefi haline gelmiştir. Uldız Dönemi’nde hem İstanbul hem Roma; Hunlar’dan çekinir hale gelmiştir. Rua Dönemi’nde ise hedef daha da büyütülmüş, Doğu Roma üzerine seferler düzenlenmiştir. En önemli seferler İstanbul ve Roma Seferleri’dir.

Rua’da sonra Hun tahtına iki kardeş geçmiştir. Bu iki kardeş Attila ve Bleda’dır. Attila ve Bleda, Rua’nın küçük kardeşi Muncuk’un (Boncuk) oğullarıdır.

Attila amcasının yanında yetişmiş, devlet yönetimi hakkında onun tecrübelerinden yararlanmıştır. Amcası öldükten sonra kardeşiyle beraber yönetimi ele geçiren Attila, ilk olarak Doğu Roma’ya elçi göndermiş, yıllık vergiyi artırmalarını talep etmiştir. Doğu Roma, Attila’nın niyetinin farkına varınca antlaşma imzalamak zorunda kalmıştır. Margus Antlaşması’na göre;

a-Yıllık vergi iki katına çıkarılacak,
b-Ticarette her iki ülke aynı seviyede kabul edilecek,
c-Doğu Roma sınırındaki Hun asileri iade edilecekti.

Buradan da anlaşılacağı gibi Türkler Avrupa’ya gelerek burada huzursuzluk çıkarmamış, aksine huzursuzlukları bitirerek Bizans ve Roma’nın baskısı altında ezilen Slav ve Gotların kurtarıcısı olmuştur. Bilhassa Pagan Slavlar Balkanlarda varlıklarını devam ettirmişlerse bunun en mühim sebebi Attila’nın kendilerini korumasıdır.

Bleda öldükten sonra Attila Avrupa Hun Devleti’ni tek başına yönetmiştir. Attila döneminde Uldız Siyaseti devam ettirilmiştir. Diğer bir ifadeyle; Doğu Roma her dönem baskı altında tutulmak istenmiştir. Bu yönde iki Balkan Seferi’ne çıkılmıştır. I. Balkan Seferi’nde Attila, iç isyanlarla uğraştığı için başarılı olamamıştır. II. Balkan Seferi ise daha düzenli yapılmıştır. 447 yılında gerçekleşen II. Balkan Seferi’nde Attila, Sofya ve Filibe’yi hâkimiyet altına almış; Edirne’yi kuşatmıştır. Edirne kuşatmasının sonucunu beklemeden İstanbul üzerine yönelmiştir. Doğu Roma, tehlikenin farkına varmış, Barış antlaşması önermiştir. Anatolius (Anadolu) Barışı’na göre;

a-Yıllık vergi üç katına çıkarılacak,
b-Savaş tazminatı olarak 6.000 altın Hunlar’a verilecek,
c-Bütün Hun asileri teslim edilecekti.

Attila, Doğu Roma’ya verebileceği kadar zarar vermiş, II. Balkan Seferi sonrasında hedefini Batı Roma olarak belirlemiştir. Attila’nın beklediği fırsat 449-450 yıllarında kendiliğinden ortaya çıkmıştır. Batı Roma İmparatoru tahta varis çıkmaması için, kız kardeşini bekâr kalmaya zorlamış, 449 yılındaki Roma sarayında patlak veren skandaldan sonra kız kardeşini İstanbul’a (Doğu Roma) göndermiştir. İstanbul’da gözlem altında tutulan Honaria, Attila’ya mektup yazarak içine de bir yüzük bırakmış, eğer kabul ederse; evliliğe hazır olduğunu belirtmiş; yüzüğü de nişan yüzüğü olarak kabul etmesini istemiştir. Bunun üzerine Attila, Honaria’nın teklifini kabul etmiş, Batı Roma’ya bir mektup yazarak, Honaria’nın nişanlısı olarak Galya Bölge’sinin kendisine çeyiz olarak verilmesini istemiştir. Eğer bu teklif kabul edilmezse; Batı Roma üzerine sefere çıkacağını beyan etmiştir. Teklifi kabul etmeyen Roma’ya savaş ilan edilmiştir. Attila, günümüzdeki Fransız topraklarında fazla zaman kaybetmeyeceğini düşünmüştür. Ancak ‘Metz’ şehrinde büyük bir direnişle karşılaşmıştır. Metz şehrini aldıktan sonra yönünü Roma’ya çevirmiş, yapılan savaşta (Campus Mauricus) ne Avrupa Hunları ne de Doğu Roma, başarılı olamamıştır. Savaşta Gotlar’ın taraf değiştirmesi ve Hun ordusunun yorgun düşmesi Avrupa Hunları’nı etkilemiştir. Bunun üzerine Avrupa Hunları ve Romalılar, savaşı daha fazla sürdürememiş ve savaş herhangi bir galip olmadan neticelenmiştir. Bunun üzerine Attila, ordusunu geri çekmiş, bir sonraki yıl Roma Seferi’ne hazırlık yapmıştır. Attila, 452 ilkbaharında ordusuyla beraber Pannonia Bölgesi’ne girmiş, sınır şehirlerini birer birer zaptederek yoluna devam etmiştir. Alpleri aşan Attila, İtalya’ya girmiş kendisine karşılık veren şehirlere ağır kayıplar verdirmiştir. Felaketin farkına varan Batı Roma, barış şartlarını görüşmek üzere bir heyet tertip etmiş, başkanlığına da Papa getirilmiştir. Batı Roma geleneklerinde ilk defa bir dini lider, bir heyete başkanlık ediyordu. Attila ile Papanın ne konuştuğu bilinmemektedir. Ancak İtalyan şehirlerinin birçoğunu hâkimiyet altına alan Attila’nın barışa razı geldiği düşünülürse; Batı Roma’nın önemli miktarda altın ve bütün Hun asilerini geri verdiği rahatlıkla söyleyebiliriz.

Doğu Roma’ya son darbeyi vurmayı düşünen Attila planladığı seferi gerçekleştiremeden ölmüş, Attila’nın ölümüyle oğulları arasında taht mücadelesi başlamış, bunun üzerine Doğu ve Batı Roma rahat bir nefes almıştır. Hunlar Orta Avrupa’da 469 yılına kadar kalmıştır. Gotların, Doğu ve Batı Roma’nın baskısına da daha fazla dayanamayan Hun birlikleri bu tarihte İrnek komutasında Tuna’yı geçmiş, günümüzdeki Ukrayna topraklarına gelerek burada yeni bir güç olan Türk Bulgarlar’ı oluşturmuşlardır. Türk Bulgarlar daha sonra 7. asrın sonlarına doğru yeniden Rumeli’ye yöneleceklerdir. Avrupa Hunlarının devamı olarak Macar Ovası’nda ve Karpat Dağları’nda az da olsa Türk kalmıştır. Günümüzde ‘Sekel’ diye tabir edilen halk, Avrupa Hunları’ndan bize miras kalan toplumdur(4).

Görüldüğü gibi Türkler tarihi bilmeyen ya da bildiği halde bilmemezlikten gelenlerin dile getirdiği gibi üç asır önce değil, 16 asır önce bu topraklara gelmiş ve gitmemek üzere bu topraklarda hayatlarını sürdürmüşlerdir. L. Rasonyi’nin dediği gibi ‘Türk Bulgarların izini Avrupa Hunlarında, Avrupa Hunlarının izini de Altay Bölgesi’nde görmek mümkündür. Yapılan kazılarda bulunan tarihi materyaller de söylediklerimizin bir kanıtıdır(5). Etyen Mahçupyan ve onun gibi tarihi çarpıtmaya çalışanlara son olarak şunu söylemek isteriz; eğer Türk ilim adamlarının yazdıklarını taraflı görüyorlarsa şu eseleri okumalarını salık ederiz. Franz Altheim, Geschichte der Hunnen, Berlin 1959; Edward A. Thompson, The Huns, Oxford 1996.

Türkleri bu topraklardan atma hayalleri kuranların hesaba katmadıkları biri vardır. O kişi Motun’dur. Türkler Motun sayesinde teşkilatlanmayı öğrenmiş, kendilerini sindirmeye kalkışanları onun sayesinde alt etmiştir. Motun nasıl biriydi? İsterseniz bunu bir daha ki yazı da kaleme alalım.

(1)Etyen Mahçupyan, “Rumeli’nin Sürülmüş Çocukları”, Zaman, 08 Ocak 2012, s. 18.
(2)İbrahim Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü, İstanbul 1993, s. 69-70.
(3)Ali Ahmetbeyoğlu, Avrupa Hun İmparatorluğu, Ankara 2001, s. 9.
(4)Sekeller ayrı biz yazının konusudur. Bu konuyu daha sonra sizlerle paylaşacağız.
(5)Laszlo Rasonyi, Doğu Avrupa’da Türklük, (terc. Yusuf Gedikli), İstanbul 2006, s. 54-55.