Η Τουρκική Μειονότητα και η Ενσωμάτωση της Δυτικής Θράκης στον ελληνικό κορμό

Ο Μάιος είναι ο μήνας που γιορτάζονται τα «Ελευθέρια Θράκης», ο εορτασμός της συλλογικής μνήμης της ενσωμάτωσης της Δυτικής Θράκης στον κορμό της ελληνικής επικράτειας.

Περίπου δύο εβδομάδες διαρκούν οι γιορτές στην περιοχή και έχουν κυρίως πολιτιστικό και αθλητικό χαρακτήρα. Σε αυτές την Τουρκική Μειονότητα εδώ και λίγα χρόνια εκπροσωπεί το χορευτικό συγκρότημα του Συλλόγου Επιστημόνων Μειονότητας Δυτικής Θράκης, ενώ κατά καιρούς στο πλαίσιο του εορτασμού έχουν διοργανωθεί εκθέσεις ζωγραφικής, ντεκουπάζ, κατασκευής κοσμημάτων κλπ. από μέλη της Μειονότητας.

Η Τουρκική Μειονότητα ανέκαθεν είχε καλλιτεχνική έκφραση και οι γιορτές των Ελευθερίων είναι μία καλή ευκαιρία να επιδεικνύουν οι ντόπιοι καλλιτέχνες τις δημιουργίες τους και να συγχρωτίζονται με τους ντόπιους Έλληνες καλλιτέχνες περνώντας το μήνυμα ότι η τέχνη και ο πολιτισμός γκρεμίζουν τείχη και ενώνουν λαούς και κουλτούρες.

Ανατρέχοντας στις αρχές του 20^ου αιώνα θα δούμε ότι η περιοχή περνάει για χρονικά διαστήματα στην κυριαρχία διαφορετικών κάθε φορά δυνάμεων, απόρροια συσχετισμών εξουσίας, συμμαχιών και τοπικών συνθηκών. Έτσι, το τέλος των Βαλκανικών πολέμων (1912-1913) βρίσκει την περιοχή υπό την κυριαρχία της Βουλγαρίας. Η βουλγαρική εξουσία στην περιοχή θα διαρκέσει μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου 1919 καθώς το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου βρίσκει τη Βουλγαρία στο πλευρό των ηττημένων.

Στην περίφημη διάσκεψη των Παρισίων (1919-1920) που κατέληξε στην υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης του Παρισίου εδαφικές βλέψεις για την Δυτική Θράκη εγείρουν η Ελλάδα, η Βουλγαρία και η Τουρκία. Εκεί ακολουθούν παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις και συμμαχίες της κάθε πλευράς με απώτερο στόχο την κυριαρχία στην περιοχή. 

Οι διαπραγματεύσεις οδήγησαν σε αδιέξοδο και στην Δυτική Θράκη ιδρύεται στις 18 Οκτωβρίου 1919 ένα ιδιότυπο αυτόνομο κρατίδιο με την ονομασία Διασυμμαχική Θράκη. Επικεφαλής ορίστηκε ο Γάλλος Στρατηγός Σαρπύ. Η περιοχή διαιρέθηκε σε τρεις περιφέρειες: Ξάνθη, Γκιουμουλτζίνα (Κομοτηνή) και Καρααγάτς (Ορεστιάδα). Οι περιφέρειες υποδιαιρέθηκαν σε έξι υποδιοικήσεις υπό την ευθύνη Γάλλων και Ελλήνων στρατιωτικών με την βοήθεια Ελλήνων και Τούρκων διοικητικών υπαλλήλων.  

Κύριο συμβουλευτικό όργανο της Διασυμμαχικής Θράκης ορίζεται ένα Ανώτατο Συμβούλιο στο οποίο εκπροσωπούνται όλες οι εθνότητες και συγκεκριμένα, σε αυτό συμμετέχουν πέντε Έλληνες (Λαμνίδης, Παπαθανασίου, Στάλιος, Φορμόζης και Δουλάς), πέντε Τούρκοι (Οσμάν Αγά, Σαλήχ, Νεντίμ, Σαλίμ και Τεφίκ) , δύο Βούλγαροι (Ντούσκωφ και Γκεοργκίεφ),  ένας Ισραηλίτης (Καράσο), ένας Αρμένιος (Κεβορκιάν) και ένας Λεβαντίνος (Μπαντέτι). Πρόεδρος του Συμβουλίου αναδείχτηκε ένας από τους πέντε Έλληνες εκπροσώπους, ο Εμμανουήλ Δουλάς, με τη βοήθεια δύο Τούρκων εκπροσώπων και του Αρμένιου που του έδωσαν την ψήφο τους. Παρόλο που η θητεία του Δουλά διήρκησε περίπου ένα μήνα, η ψηφοφορία έχει λάβει με την πάροδο του χρόνου ιδιαίτερη βαρύτητα διότι θεωρήθηκε ως μία μορφή δημοψηφίσματος, το οποίο εξέφρασε την βούληση του πληθυσμού να μην επανέλθει υπό βουλγάρικη κατοχή. 

Παρά τις διαφορετικές ιστορικές καταγραφές που υπάρχουν και κάποιες αναφέρονται σε προδοσία των δύο Τούρκων εκπροσώπων που έδωσαν την ψήφο τους στον Έλληνα υποψήφιο και όχι στον Τούρκο ομοεθνή τους και διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην εκλογή Έλληνα προέδρου, η ουσία του θέματος είναι ότι ανέκαθεν ντόπιοι Τούρκοι και Έλληνες ήταν ενωμένοι σε ένα κοινό μέτωπο απέναντι στις δυνάμεις της βουλγαρικής κατοχής διότι οι Βούλγαροι δεν έκαναν διακρίσεις μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων και εφάρμοζαν εξίσου σκληρές εθνικιστικές αφομοιωτικές πολιτικές εναντίον όλων.

Η δυναστεία των Βουλγάρων δεν ήταν ποτέ επιθυμητή ούτε από τους Έλληνες ούτε από τους Τούρκους. Υπάρχουν πολύ σκληρές μνήμες που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά μέσω της προφορικής ιστορίας για την απάνθρωπη συμπεριφορά που επέδειξαν οι Βούλγαροι προς όλες τις εθνότητες.

Κατά καιρούς υπήρξαν προσπάθειες για ανάδειξη ξεχωριστών αυτόνομων κρατικών οντοτήτων με γνώμονα την περιοχή της Δυτικής Θράκης. Η πρώτη προσπάθεια τοποθετείται χρονικά μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου (1878), γνωστή ως εξέγερση του Τίμρας. Παρόμοια πρωτοβουλία που αποσκοπούσε στην δημιουργία αυτόνομου κράτους εκδηλώθηκε το 1913 όταν ιδρύθηκε το «Τουρκικό Κομιτάτο της Δυτικής Θράκης» ενάντια στην βουλγαρική κυριαρχία, ενώ τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς ιδρύθηκε η «Ανεξάρτητη Κυβέρνηση της Δυτικής Θράκης» γνωστή και ως «Δημοκρατία της Γκιουμουλτζίνας». Οι πρωτοβουλίες αυτές ήταν βραχύβιες, δεν κατόρθωσαν να αναδειχθούν σε κυρίαρχη τάση στην περιοχή λόγω κυρίως του ότι το πληθυσμιακό μωσαϊκό ήταν πολυποίκιλο και δεν μπόρεσε να οδηγήσει σε μία κοινή αίσθηση ταυτότητας και σε συσπειρώσεις που θα εξέφραζαν μία κυρίαρχη δυναμική. Επιπλέον, ο Σουλτάνος δεχόταν αφόρητες πιέσεις και όχι μόνο δεν υποστήριζε, αλλά ήταν κάθετα αντίθετος σε αυτές τις πρωτοβουλίες.    

Τελικά, τον Μάιο του 1920 οι αντιπρόσωποι των κοινοτήτων που εκλέχτηκαν μετά από ένα άτυπο δημοψήφισμα που έγινε στην Δ. Θράκη, ψήφισαν υπέρ της ενσωμάτωσης στην Ελλάδα και οι Σύμμαχοι παραχωρούν στον ελληνικό στρατό την διοίκηση της Δυτικής Θράκης. Στις 20 Μαΐου ο ελληνικός στρατός εισέρχεται στην Κομοτηνή. Λίγες μέρες μετά, στις 25 Μαΐου ανακηρύσσεται η «Τουρκική Δημοκρατία της Δυτικής Θράκης» ως μία προσπάθεια των Νεοτούρκων να αποσπάσουν την υποστήριξη των Βούλγαρων και να κινηθούν από κοινού εναντίον τον Ελλήνων. Πρόκειται για πρωτοβουλία Τούρκων ενόπλων να αντισταθούν και να δημιουργήσουν μία δυτικοθρακιώτικη κυβέρνηση που έμεινε γνωστή και ως Κράτος της Οργάνης από την ίδρυσή του στο αντίστοιχο χωριό, την Οργάνη της Ροδόπης. Αυτό το εγχείρημα έληξε άδοξα μέσα σε λίγες μέρες.

Με τη Συνθήκη της Λωζάνης τα σύνορα έλαβαν την οριστική και τελική τους μορφή. Η Ανατολική Θράκη πέρασε στην Τουρκία και η Δυτική Θράκη παρέμεινε στην ελληνική κυριαρχία. 

Η ιστορική καταγραφή των γεγονότων μας οδηγεί στο σήμερα όπου τόσο η γεωστρατηγική θέση της Δυτικής Θράκης, όσο και το πληθυσμιακό μωσαϊκό συνηγορούν στο ότι η περιοχή μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει έναν καίριο ρόλο ως γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, ως γέφυρα μεταξύ λαών και κρατών.

Κάθε χρόνο οι γιορτές που διοργανώνονται για τον εορτασμό της ενσωμάτωσης της Δυτικής Θράκης στον ελληνικό κορμό φέρνουν κοντά όλες τις πληθυσμιακές ομάδες σε μία κοινή έκφραση με κυρίαρχο τον πολιτιστικό χαρακτήρα. Διαβάζοντας την ιστορία και παίρνοντας μαθήματα και παραδείγματα από αυτήν, το κυρίαρχο μήνυμα είναι η αλληλεγγύη και η ενότητα μεταξύ εθνοτήτων με διαφορετικές καταβολές. Η Δυτική Θράκη ήταν ανέκαθεν ένα μωσαϊκό συνύπαρξης πληθυσμών με διαφορετικές εθνότητες, γλώσσες και θρησκείες. Οι άνθρωποι αυτοί γεννήθηκαν μαζί και έμαθαν να ζούνε αρμονικά και ειρηνικά, να πονάνε τον τόπο τους και να τον στηρίζουν με όλες τους τις δυνάμεις.


Πηγη