Πρόσφυγες: Οι απεγνωσμένοι του πλανήτη

Καθηγητής Κουντρέντ Μπουλμπούλ*

Η 20η Ιουνίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα για τους Πρόσφυγες. Μια μέρα αφιερωμένη στους πρόσφυγες, τους απεγνωσμένους της Γης με τους οποίους ως ανθρώπινο είδος μοιραζόμαστε τον πλανήτη μας και των οποίων γενικά αγνοούμε τα προβλήματα ή αν και τα βλέπουμε απλώς συζητάμε για αυτά.

Στις μέρες μας γίνεται λόγος για 65 με 70 εκατομμύρια πρόσφυγες. Πληθυσμιακά είναι η 20^η μεγαλύτερη χώρα του κόσμου. Ενώ ο αριθμός των εκτοπισμένων ανέρχεται σε 400 εκατομμύρια ανθρώπους. Ο αριθμοί αυτοί είναι τεράστιοι. Είναι βαρύ, πικρό και ξεκάθαρο το μέγεθος των αριθμών για να αποδείξει την απάθεια μας για τους συνετούς ανθρώπους. Πέρα από αυτό τις περισσότερες φορές η ψυχρή πραγματικότητα των αριθμών επισκιάζει τους πόνους, τα δάκρυα, τους θανάτους, τις βιαιοπραγίες και τις εξορίες. Κάθε πρόσφυγας, μωρό, παιδί, γυναίκα και ηλικιωμένος είναι ένα ξεχωριστό δράμα και τις περισσότερες φορές λησμονούνται ανάμεσα στους αριθμούς που εκφράζονται με δεκάδες εκατομμύρια. Κάθε μετανάστευση, κάθε αποχωρισμός, είναι ένας ξεριζωμός, μια κατάρρευση, μια εξάντληση και μια κραυγή για τους ανθρώπους που ζουν εδώ και χιλιάδες χρόνια σε εκείνα τα εδάφη. Ποιος θα ήθελε να εγκαταλείψει άξαφνα τα εδάφη στα οποία έζησαν όλοι οι πρόγονοι του, ο πατέρας, η μητέρα του, που έζησε ο ίδιος, να αφήσει κατά μέρος εμπειρίες εκατοντάδων ετών και να σαλπάρει προς λιμάνια γεμάτα ανασφάλειες και αβεβαιότητες; Η μετανάστευση είναι η πιο δύσκολη, η εσχάτη απόφαση που παίρνεις σβήνοντας το καθετί που αφορά το παρελθόν στη γεωγραφική περιοχή που ζεις και καταναλώνοντας όλες τις ελπίδες για το μέλλον.

Οι χώρες που εξάγουν τους περισσότερους μετανάστες είναι η Συρία, το Αφγανιστάν, το Νότιο Σουδάν και η Σομαλία. Το πιο δυσάρεστο είναι ότι η Συρία η οποία ήταν μια από τις χώρες που φιλοξενούσε τους περισσότερους μετανάστες το 2010, σήμερα έχει καταστεί η χώρα που εξάγει τους περισσότερους μετανάστες. Είναι μια παραδειγματική κατάσταση για όσους νομίζουν ότι δεν θα γίνουν ποτέ μετανάστες στις χώρες που ζούνε και των οποίων το μοναδικό μέλημα είναι να εμποδίσουν τους πρόσφυγες να έλθουν στις δικές τους χώρες. Η παγκόσμια ιστορία είναι γεμάτη με παρόμοια παραδείγματα για όσους θέλουν να τα δουν και να τα καταλάβουν. Δεν υπάρχει σχεδόν καμία κοινωνία στην παγκόσμια ιστορία που να μην έχει υποχρεωθεί στην προσφυγιά και δεν υποχρεώθηκε να μεταναστεύσει.

Οι χώρες που εξάγουν τους περισσότερους μετανάστες και πρόσφυγες έχουν σχεδόν όλες μείνει αντιμέτωπες με την επέμβαση της Δύσης. Χώρες που έγιναν πεδίο σύγκρουσης παγκόσμιων στρατηγικών. Όταν μαλώνουν οι παγκόσμιες δυνάμεις την πληρώνουν οι πρόσφυγες.

Αναμφίβολα η μοναδική αιτία του προσφυγικού δεν είναι οι παγκόσμιες στρατηγικές που συγκρούονται. Μπορούμε να αναφέρουμε πολλά αίτια όπως τα εσωτερικά προβλήματα των χωρών, οι κακές διοικήσεις, τα πολιτικά προβλήματα, η οικονομική πραγματικότητα, η πείνα και η ξηρασία. Οι μετανάστες λόγω κλίματος που οφείλονται στην παγκόσμια υπερθέρμανση είναι ένας άλλος λόγος. Η εξεύρεση λύσης σε στις μεγάλες προσφυγικές ροές μπορεί να απαιτούν μεγάλες προσπάθειες. Αλλά ενίοτε μικρές θυσίες μπορεί να είναι αρκετές για τη λύση. Το κόστος της διάνοιξης ενός πηγαδιού σε ένα αφρικανικό χωριό είναι τόσο μικρό που σημειώνεται ότι μπορεί να εμποδίσει τη μαζική μετανάστευση από εκεί. Μπορεί αυτές οι προσπάθειες να μη λύσουν συνολικά το πρόβλημα, θα δείξουν τουλάχιστον την πρόθεση μας. Όπως το μυρμήγκι που μετέφερε νερό για να σβήσει τη δίψα του Αβραάμ. Αυτές οι μικρές θυσίες μπορεί να μην είναι ζωτικές για μας, ωστόσο είναι ζωτικές για αυτούς που επωφελούνται από αυτές. Όπως η απάντηση του ανθρώπου που πετούσε πίσω στη θάλασσα όσους μπορούσε από  τους χιλιάδες αστερίες που ξέβραζαν στη στεριά: «Μπορεί η συμπεριφορά μου να σας φανεί άσκοπη επειδή δεν θα μπορέσω να τα σώσω όλα. Αλλά κάθε αστερίας που ρίχνω πίσω στη θάλασσα ξαναζωντανεύει χάρη σε αυτήν την κίνηση μου». Αυτό που κάνει ενάρετο τον άνθρωπο δεν είναι τα αξιώματα και τα πλούτη, αλλά η ανησυχία του για τους άλλους.

Θα αρκεστούμε μόνο με το να διαπιστώνουμε τον πόνο όσον αφορά τους πρόσφυγες, να στεναχωριόμαστε και να συνεχίζουμε το δρόμο μας χωρίς να κάνουμε τίποτα και κάνοντας μόνο ψυχρές αναλύσεις; Δεν θα αποδώσουμε ευθύνες σε αυτούς που προκαλούν τον πόνο;

Φυσικά και όχι. Θα επικρίνουμε με όλη τη δύναμη μας τις κακές διοικήσεις που δεν άφησαν καμία ελπίδα στις χώρες τους, που έκλεψαν το παρελθόν και τις ελπίδες τον ανθρώπων για το μέλλον. Θα πρέπει φυσικά να αποκαλύψουμε και τους ιμπεριαλιστικούς σκοπούς που σαν εφιάλτης πάνω στην απόγνωση των ανθρώπων ή των χωρών και οικοδομούν παγκόσμιες στρατηγικές πάνω στον πόνο με μια απάνθρωπη απάθεια.

Πέρα από όλα αυτά θα πρέπει με κάθε ευκαιρία να επιδοκιμάσουμε τις χώρες που ασκούν διεθνή πολιτική όχι με τα συμφέροντα αλλά με αρχές και αξίες. Το φορτίο που κουβαλούν η Τουρκία, ο Λίβανος και η Ιορδανία μόνες τους όσον αφορά τους Σύρους πρόσφυγες παρά το γεγονός ότι δεν είναι οι πλουσιότερες χώρες στον κόσμο, είναι πολλαπλάσιος από αυτόν που κουβαλάει όλος ο υπόλοιπος κόσμος.

Ο αριθμός των προσφύγων που φιλοξενεί μια και μοναδική τουρκική πόλη, το Κίλις, είναι κατά πολύ μεγαλύτερος από αυτόν που φιλοξενούν πολλές δυτικές χώρες. Σημειώνεται ότι περισσότερα από 300.000 μωρά έχουν γεννηθεί στην Τουρκία από το ξεκίνημα της κρίσης. Οι χώρες αυτές δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση κομμάτι της συριακής κρίσης.

Από την άλλη, οι παγκόσμιοι πρωταγωνιστές είναι περισσότερο κομμάτι του προβλήματος του συριακού ζητήματος. Αποδεικνύουν το ενδιαφέρουν τους για τη Συρία κάνοντας περισσότερες στρατιωτικές δαπάνες στην κατεύθυνση των δικών τους συμφερόντων, πωλώντας όπλα και εμβαθύνοντας το άλυτο.

H Διεθνής Κοινότητα θα πρέπει να ασκήσει πιέσεις σε αυτούς τους παγκόσμιους πρωταγωνιστές για να μοιραστούν την αποζημίωση αυτής της ζημιάς. Κάθε προσέγγιση με αρχές απαιτεί αυτό το πράγμα, ανεξαιρέτως αν είναι ανθρωπιστική, ηθική, συνειδησιακή, καθολική, θρησκευτική και ιδεολογική.

Θα πρέπει να υπάρξει περισσότερη ευαισθητοποίηση προκειμένου να επιτευχθεί η λύση. Αυτό αναλογεί περισσότερο στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και όχι στους παγκόσμιους πρωταγωνιστές που αποτελούν κομμάτι του προβλήματος. Ένας από τους σημαντικότερους λόγους των προβλημάτων των προσφύγων είναι οι παγκόσμιες στρατηγικές, αλλά στην αναζήτηση της λύσης οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών είναι περισσότερο τοπικές ή περιφερειακές. Για μια περισσότερη παγκόσμια ευαισθητοποίηση ο στόχος των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να είναι η παγκόσμια συνεργασία και θα πρέπει να ενημερώσουν περισσότερο τη διεθνή κοινότητα με εκθέσεις και αναλύσεις.

Το καθήκον αυτό δεν αναλογεί μόνο στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, αλλά σε όλους μας. Να μην ξεχνάμε ότι κάθε ανθρωπιστικό πρόβλημα/δράμα στην επίλυση του οποίου δεν συνεισφέρουμε δεν μας κάνει λιγότερο ενάρετους ανθρώπους, ή ανθρώπους χωρίς αρχές, κάθε δράμα που παραμένει άλυτο μπορεί να υποχρεώσει την ανθρωπότητα να καταβάλλει μεγαλύτερο τίμημα.

*Ο καθηγητής Κουντρέντ Μπουλμπούλ είναι κοσμήτορας της Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Γιλντιρίμ Μπεγιαζίτ της Άνκαρα.