Afrika'da İngiliz ve Fransızların birbirlerine karşı oyunları

19. yüzyılda İngiltere ile Fransa arasında Afrika kıtasını taksim ve nüfuz etme mücadelesi günden güne artmaya başlamıştır. Bu kıyasıya yarışın sebepleri stratejik noktaları ele geçirmek, petrolleri, altın, elmas, gümüş madenleri elde etmek ve Afrika’dan esir köleleri ucuz işçilik için Avrupa’ya kıtasına nakletmektir ibaret olmuştur.

19. yüzyılın son çeyreğine girildiği zaman İngiltere ile Fransa arasında Mısır ve Sudan meselesi sorunu ortaya çıkmıştır. 1882 yılında Fransa Tunusu işgal etmiştir. Buna karşılık olarak 1885 yılında İngiltere Mısırı işgal etmiştir. İngiltere İtalya ile anlaşma yapmışlardır. Bu anlaşmaya göre İngiltere Sudanı İtalya ise Habeşişta’nı istila edecekti.

1880 yılında İngiltere Sudanın en önemli şehirlerinden biri olan Faşoday’ı işgal etmiştir. Fransa bu olaya seyirci kalmak istemiyordu.  Sultan II. Abdülhamid Han İngiltere ve Fransa arasındaki husumetin farkına varmıştır. Dolayısıyla Sultan II.  Abdülhamid Han denge siyaseti ve de Ehveni Şer yani iki şerli arasında en iyisi seçme siyaseti gereğine dayanaraktan Mısır ve Sudan meselesinde Fransa’yı İngiltere’ye karşı kullanmak istemiştir.

Bunun dışında Osmanlı hükümeti İtalyan işgaline karşı Habeşistan ordusuna silah ve mühimmat yardımı yapmıştır. Buna paralel olarak İngiliz işgaline karşı Sudan halkına silah ve erzak yardımında bulunmuştur. Sudanlı lider Mehdi Muhammed Ahmeti destekleyerek İngilizlere karşı mehdi hareketini başlatmıştır. Mehdi hareketi İngilizlerin Afrika kıtasında daha fazla nüfuz etmesini geciktirmiştir. 

FRANSIZ OYUNU

İngiltere Sudana daha rahat ulaşım sağlayabilmek için Kahire-Faşoda arasına demiryolu inşa etmek istemiştir. Fransa İngiltere’nin bu hamlesine karşılık Senegal-Çad-Faşoda-Habeşiştan-Cibuti arası demiryolu inşa etmeyi arzulamıştır.  Böylece Fransızlar hem Faşodayı ele geçirmek ham de İngiltere’nin Ümit Burnu demiryolunu baltalayacaklardı.

Ayrıca Fransa İngilizleri Mısırdan tahliye ettirmek ve de sudanın yer altı zenginliklerini elde etmek maksadıyla Albert Nyanza gölünün sularını istediği vakit keserek Mısırı kurutmak veyahut suları salıvererek tamamen sular altında bırakmak için Nil-i Ulya ’ya bentler ve büyük havuzlar inşa etmeyi planlayarak İngilizleri bununla tehdit etmiştir.

İNGİLİZ OYUNU

İngiltere 1893 yılında Faşodayı işgal etmiştir. Buna cevap olarak İngiltere hem Sudana 40 bin asker göndermiştir. Fakat karşılarında Fransız askerleri ile karşılaşınca bu sefer Tunusa donanma göndererek Fransa’yı ültimatom vererek Sudanı terk etmelerini istemiştir. Fransa’da Tunusu İtalyanlara kaptırmamak için Sudanı terk etmek zorunda kalmıştır.

Bibliografya

Birinci, Ali, Geçmiş Zamanlar, II. Abdülhamid Devri Osmanlı Diplomasisi İstanbul ve Paris Hatıraları, Salih Münir Paşa, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2015

Kızıltoprak, Süleyman, Abdülhamidin Dış Politikası Ve Taşöz operasyonu, Yitik Hazine Yayınları, İstanbul, 2011