İbn-i Haldun'un fikir babası

İbn-i Haldun'un tarihin babası olduğuna dair olgu bir çok tarihçi ve araştırmacı tarafından kabul edilmektedir. Çünkü İbn-i Haldun tarihi empirik temeller üzerine oturtarak bilim haline getirmiştir.

Fakat İbn-i Haldun'un tarihe yeni bir statü kazandırıp yeniden şekillendirmesinde 10. yüzyılda yaşamış olan İbn-i Miskeveyh adlı filozof önemli rol oynayarak onun fikir babası olmuştur. Zira İbn-i Miskeveyh İbni Haldun için bir prtotip olmuştur. Her tarihçinin bir tarih görüşü vardır. Dolayısıyla İbn-i Haldun döngüsel tarih tezini İbn-i Miskeveyh'ten esinlenerek ortaya atmıştır.

İbn-i Miskeveyh  Tecarib el- Ümem  eserini kaleme alarak tarihi, felsefi bir zemine çekerek eleştirel bir disiplin haline getirmeye çalışmıştır. Dolayısıyla tarihin nakilciliğe-rivayetçiliğe değil de yoruma dayalı olması gerektiğini görüşünü savunmuştur. Tarihte hurafelere ve mucizelere yer yoktur.

Miskeveyh'e göre tarihi olaylar her zaman insanların çıkarı ile örülmüştür. Tarihi bir hadiseyi yorumlarken akılcılık, faydacılık ve eleştirellik ilkelerine bağlı kalınmasını savunmuştur. Tarihte hiçbir şeyin tesadüf olmadığını olayların sebep-sonuç ilişkisine dayalı olduğunu ifade etmiştir. Mesela tarihi bir belgeyi yorumlarken dönemin ve çağın ahlakı, iktisadi yapısı ve toplumun psikolojisi ile empati kurulmalıdır.

--- -- ---

Kaynak: İlyas Akyüzoğlu, İbn-i Miskeveyh ve Tarih Anlayışı, AÜSBE Ankara, 2003