Yunanistan’da sosyolojinin sosyolojisi?

Sosyolojinin bilimsel bir disiplin şeklinde karşımıza çıkması henüz yeni bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Sosyolojinin üniversitelerde kurumsallaşmasının tarihine baktığımızda, ilk olarak Fransa’da Durkheim’ın 1898 yılında çıkarmaya başladığı L'Année Sociologique dergisiyle ilk defa kurumsallaşmaya başladığını görüyoruz. Devamında İstanbul Üniversitesi’nde Ziya Gökalp Felsefe Bölümü’nde verdiği İçtimaiyat (Sosyoloji) dersleriyle Türkiye’deki ilk sosyoloji kürsüsünü kurumuş oldu. Tarih konusunda çeşitli rivayetler olsa da, bulunan bir makbuzdan Ziya Gökalp’in derslerine 1911’de başladığı görülmektedir. 1920’lerden sonra Chicago Kenti’nde Chicago Okulu olarak tanınan sosyologların özellikle Kent Sosyolojisi üzerine yaptıkları çalışmalarla sosyoloji dünyada iyice tanınmış hale geldi.

Yunanistan’da sosyolojinin ne zaman geldiğini soracak olursanız, sosyoloji biliminin Yunanistan’a ulaşması taaa 1984’ü bulmuştur. 20. yy’da dünyanın her yerine yayılan bu genç bilimin Yunanistan’a bu denli geç ulaşmasının hiç şüphesiz bazı siyasi sebepleri vardı. Çünkü bakıldığında Fransa’da Lyotard’la birlikte çalışan Cornelius Castoriadis ve Althusser’le birlikte çalışan Nicos Poulantzas gibi dünya çapında tanınmış sosyologlar olsa da bu sosyologların Yunanistan’da değil de Fransa’da olması sorgulanmaya değer bir konudur. Yunan sosyologları dünyada bu kadar tanınırken, Yunanistan’da neden bir sosyoloji ekolü gelişemedi?

Buna iki farklı kategori altında cevap verebiliriz. İlk olarak, yukarıda bahsettiğimiz isimler solcu isimler olduğu için özellikle iç savaş dönemlerinde hain damgası yemişler. Nitekim bu isimleri geliştirdikleri teorilerle diktatörlükle yönetilen devletlerin adeta altını oymaya teşebbüs etmişlerdir. Böyle bir tehlike teşkil eden sosyologların ve bilhassa sosyolojinin Yunanistan’da taaa 84’te çıkmış olmasına şaşırmamak gerek.

Yunanistan’da neden bir sosyoloji ekolünün gelişemediğiyle ilgili ikinci cevabı ise bir soruyla destekleyeceğim: Yunanistan’da neden sağcı kesim sosyoloji yapmıyor? Solcu sosyologların aforoz edilmesi sağcı bir pencereden bakıldığında anlaşılabilir bir durum. Fakat sosyolog her zaman solcu, devrimci biri değildir. Türkiye’de sosyoloji milliyetçi biri tarafından kuruldu. Nitekim Durkheim’ın da geliştirdiği teorilere bakıldığında muhafazakâr biri olduğu rahatlıkla söylenebilir. O halde Yunanistan’da sağ kesim neden bir sosyoloji ekolü geliştiremedi? Yunanistan’da sağ kesim bir sosyoloji ekolü geliştiremedi çünkü sosyoloji bilimi en muhafazakâr haliyle bile statükodan ödün vermeyi gerektirir. Sosyoloji, devletin çıkarları için kullanılan faşist veya totaliter bir bilim olmadığı için Yunanistan’da sağcı kesim sosyoloji ekolü kuracaksa bazı resmî ideolojileri de terk etmesi gerekecektir.

Öyle ki, yıllardır resmî ideolojinin kıskacında bulunan Türkiye bile son 20 senede bundan kurtulmayı başardı ve ülkede sözgelimi farklı alt-kültür gruplarıyla ilgili yapılmış sosyal bilim tezlerine rastlamak artık mümkün. Ermeni olaylarının jenosit değil demosit olduğunu savunsam da Ermenilerle ilgili çalışmaların da yapılması bana göre sevindirici bir gelişme. Peki Yunanistan’da herhangi bir kültürel gruba Yunan etnik kimliği dışında başka bir etnik kimlik atfederek o kültürel grup hakkında sosyal bilim çalışması yürütmek ne kadar mümkün?

Hiç mümkün olmadığı için Yunanistan’da sosyoloji bilimi kurulmuş olsa da geliştiğini göremiyoruz. Yunanistan’daki sosyologların kahir ekseriyeti de zaten resmî ideolojinin izin verdiği ölçüde daha çok ekonomi ile ilgilenen ve Bourdieu çizgisinde duran sosyologlar olması da bundandır.